Font, czcionka, krój pisma...

Font
(cyfrowa postać pisma), zapisany w postaci cyfrowej obraz kroju pisma, tzn. zestaw informacji o kształtach poszczególnych liter i znaków danego kroju. Nazwa font (ang. fount) w tradycyjnym zecerstwie i giserstwie (daw. odlewnictwo czcionek) oznacza odlany komplet czcionek.

Każdy font posiada swoje atrybuty wyraźnie je określające: pole znaku, bazowa linia pisma, hinty, wartości kerningu oraz sposób kodowania znaków. W pliku fontu zawarte są również informacje o nazwie rodziny i odmiany kroju pisma, producencie fontu i posiadaczu praw autorskich.

Używane w komputerowych programach edytorsko-graficznych oraz w profesjonalnych naświetlarkach fotoskładu fonty to tzw. Type-1 - fonty PostScriptowe, których znaki opisane zą za pomocą krzywych Béziera, tworząc obwiednie (kontury) kształtów znaków, pozwalające przekształcać litery jako obiekty graficzne zależnie od potrzeb i możliwości używanego oprogramowania (zmiana stopnia pisma, transformacja kształtu, cieniowanie, zmiania wypełnienia konturów, etc.). Istnieją także fonty, w których obwiednia jest definiowana za pomocą innych krzywych matematycznych, np. Windowsowe fonty TrueType, czy TeX-owe fonty programu Metafont.

Używane są również fonty bitmapowe (bitmapped fonts), w których kształty poszczególnych znaków zdefiniowane są jako wzory bitowe (mapy bitowe) - każdy stopień pisma musi posiadać własny zbiór takich ,,bitowych obrazków''. Rozróżnia się jeszcze tzw. fonty ekranowe (screen fonts), definiujące obraz litery na ekranie monitora.

Czcionka
(historyczna nazwa: krotło), rodzaj nośnika pisma drukarskiego, podstawowy materiał zecerski służący do techniki druku wypukłego. Niesłusznie chyba nazwa ta ,,przykleiła się'' do nazewnictwa komputerowego, mając oznaczać konkretny kształt znaków fontu komputerowego.

Czcionka, produkowana w Europie od drugiej połowy XV wieku, ma postać metalowego prostopadłościanu odlanego zwykle ze stopu drukarskiego (ołów 67%, antymon 26%, cyna 7% - w zależności od przeznaczenia proporcje składników mogły być nieznacznie zmieniane). Górna część czcionki odlewana z matrycy uformowana jest w tzw. oczko odbijające w trakcie drukowania znaki pisma, symbole, ornamenty lub inne elementy graficzne.

Krój pisma
- charakterystyczny obraz pisma drukarskiego o jednolitych cechach graficznych: stylu, rytmie, proporcji, dukcie, układzie lub kształcie szeryfów, właściwościach optycznych (czytelności) itp. Krój pisma może mieć wiele odmian, często znacznie różniących się między sobą, lecz zachowujących charakterystyczne elementy graficzno-strukturalne. Krój pisma jest dziełem autorskim podlegającym ochronie prawnej.

Odmiana kroju pisma
- pismo drukarskie danego kroju o określonej grubości kresek oraz szerokości i pochyleniu znaków. Ze względu na grubość kresek tworzących litery rozróżnia się wg polskiej normy (PN-73/P-55009) następujące odmiany: bardzo cienkie, cienkie, zwykłe, półgrube, grube i bardzo grube. Ze względu na szerokość znaków: bardzo wąskie, wąskie, normalne, szerokie, bardzo szerokie. Ze względu na pochylenie znaków: proste, pochyłe w prawo i pochyłe w lewo.

Istnieją też odmiany krojów konturowe, cieniowane i ozdobne. Niektóre kroje pism mają po kilkanaście i więcej odmian.

Rodzina kroju pisma
- zbiór odmian jednego kroju pisma. Istnieje wiele krojów bardzo rozbudowanych, o licznych odmianach (np. typograficzny AkzidenzGrotesk - ok. 40 odmian, czy też znane z Corelowskiej biblioteki krój Switzerland - ok. 20 odmian). Są też kroje-sieroty zaprojektowane tylko w jednym wariancie.

Opracowane na podstawie:
  1. Andrzej Tomaszewski, Leksykon pism drukarskich, 1996;
  2. Mieczysław Druździel, Tadeusz Fijałkowski, Zecerstwo, 1988;
  3. Filip Trzaska, Podstawy techniki wydawniczej, 1987.

Opracował Jacek Kmiecik