TeX i ogonki

Uwaga: To jest napisany w 15 minut tekst "co wiem to powiem o ogonkach w TeX-u". Wzorem mistrza Knutha obiecuje rozpatrywac wszystkie uwagi w terminie 6 miesiecy od ich otrzymania ;-)

Wyzwanie: Smiem twierdzic, ze TeX byl pierwszym programem do skladania tekstow wspierajacym ogonki. Twierdzacych inaczej pozywam do wykazania swoich racji.

Wprowadzenie

W powszechnym uzyciu sa trzy odmiany TeX-a: do kazdej z nich ogonki dodaje sie troche inaczej (jesli sie chce to zrobic porzadnie). Co ciekawe roznia sie tez one sposobami kodowania polskich znakow. Pierwsze na co kazdy TeX-nik wpada, to

Metoda historyczna

Poniewaz TeX bezposrednio wspiera wszystkie polskie znaki diakrytyczne (oprocz ogonka, ktory mozna zastapic cedilla) to mozna pisac tak:
P\'ojd\'z, ki\'n-\.ze t\c{e} chmurno\'s\c w g\l{}\c{a}b flaszy
Zupelnie to nieczytelne, diablo niewygodne ale nie wymaga zadnych przygotowan ani umiejetnosci, poza przyswojeniem sobie z TeXbooka jak sie uzyskuje poszczegolne akcenty. Poza tym ma te zalete, ze dziala we wszystkich trzech wymienionych odmianach. W zwiazku jednak z niewygoda takiego sposobu uzyskiwania polskich liter powstala

Metoda Bienia

Przeznaczona dla formatu Plain. Polega ona na tym, ze jest plik z makrami ktory aktywuje znak " (cudzyslow) i po napisaniu na poczatku naszego pliku
\input pl.sty
Mozna pisac tak:
P"ojd"z, ki"n-"re t"e chmurno"s"c w g"l"ab flaszy.
(Uwaga na 'z z kropka' kodowane tu jako "r) Nie zauwazylem aby pl.sty albo inny podobny styl do plaina byl dostepny pod ftp. Nie ma go w kazdym razie w ftp jego autora - Janusza S. Bienia z Wydzialu MIM UW. Niestety te makra z pewnych wzgledow nie nadaja sie do LaTeX-a. Dlatego wraz z rozpowszechnieniem LaTeX-a pojawila sie

Metoda Holenderskiego

Leszek Holenderski przystosowal do LaTeX-a makra Bienia. Poniewaz nie podobalo mu sie 'z z kropka' jako "r zmienil przy okazji sposob kodowania tak, ze nasze zdanie testowe pisze sie nastepujaco:
P"ojd"x, ki"n-"ze t"e chmurno"s"c w g"l"ab flaszy.
Pakiet plfonts.sty jest tutaj. Uzywa sie go piszac w naglowku np. \documentstyle[plfonts]{article}

Niestety te makra z kolei nie nadaja sie do LaTeX-a w nowej wersji - 2e. Na szczescie problem wygodnego pisania w jezykach narodowych zostal tu rozwiazany przez standardowy

Pakiet babel

Ktory powrocil do kodowania polskich liter wedlug systemu Bienia. Mozna go sciagnac z dowolnego mirrora CTAN, np. ICM Szczegolowa instrukcja instalacji (po angielsku) jest tutaj Krotki bryk jest tu

Pakiet babel daje sie tez podobno zastosowac do plaina ale nie probowalem.

Fonty

Niezaleznie od opisanego tu jako najblizej mi znany nurtu, powstaly jeszcze polskiego wersje TeXa z wlasnymi zestawami czcionek --- LeX (czyt: Lech) oraz Mex (Mech) i LaMeX. Stosuja one na kodowaniu polskich liter ze / jako prefiksem. Istnieje tez zestaw polskich fontow (adaptacja Lecha Szychowskiego) z polskimi literami zakodowanymi w Mazovii. Na pewno istnieja tez takie zestawy dla innych standartow. Mozna tez skorzystac ze standardowych fontow DC. Oto wycinek z TeX FAQ:

What are the DC fonts?

A font consists of a number of glyphs. In order that the glyphs may be printed, there has to be some way of accessing them; in TeX they're arranged in a numerical order called an encoding, and their number in the encoding is used. For various reasons, Knuth chose rather eccentric encodings; in particular, he chose different encodings for different fonts.

When TeX version 3 arrived, some at least of the reasons for the eccentricity of Knuth's encodings went away, and at TUG's Cork meeting, an encoding for a set of 256 glyphs, for use in TeX text, was defined. The intention was that these glyphs should cover `most' European languages, in the sense of including all accented letters needed. (Knuth's CMR fonts missed things necessary for Icelandic, Polish and Sami, for example, but the Cork fonts have them.) LaTeX2e refers to the Cork encoding as T1, and provides the means to use fonts thus encoded to avoid problems with the interaction of accents and hyphenation (hyphenation of accented words).

The only Metafont-fonts that conform to the Cork encoding are the DC fonts (available as fonts/dc.tar.gz; ensure you have version 1.2, patch level 1, released in December 1995, or later). They look CM-like, and should be regarded as an interim version of a hypothetical set of EC fonts (which, it is hoped, will be available some time in 1996). Their serious disadvantage for the casual user is that they are large - each DC font is roughly twice the size of the corresponding CM font; what's more until corresponding fonts for mathematics are produced, the CM fonts must be retained.

The Cork encoding is also implemented by the PSNFSS system, for PostScript fonts.

Jak zainstalowac pakiet babel dla naszego ojczystego jezyka

Ponizsza metoda jest troche inna niz opisana w instrukcji od pakietu, ale z moich doswiadczen prosta i skuteczna.
  1. Sciagnac go do wybranego katalogu
  2. Wykonac tex babel.ins
  3. Sciagnac do tegoz katalogu plik plhyphen.tex
  4. Sciagnac plik
  5. Podmienic plik lthyphen.tex w katalogu LaTeX2e plikiem lthyphen.cfg z katalogu babel
  6. Wykonac initex latex.ltx
  7. Umiescic powstaly latex.fmt gdzie trzeba (z reguly .../texmf/ini)

Marcin Benke <ben@mimuw.edu.pl>